Paragraaf Corona

Inleiding
De raad heeft vorig jaar besloten een paragraaf corona in beeld op te stellen voor de gevolgen van COVID-19 (Corona). Na een lockdown periode aan het begin van dit jaar zien we nu duidelijk tekenen van herstel. Het Rijk heeft verregaande versoepelingsmaatregelen afgekondigd en alles is nu gericht op maatschappelijk en economisch herstel. De coronamaatregelen hebben een enorme impact op onze samenleving en op de economie. Gemeenten hebben de komende jaren een belangrijke rol bij de aanpak van deze effecten. Veel gemeenten zijn momenteel aan de slag met het opstellen van beleid om de sociale en economische gevolgen van de coronacrisis aan te pakken. Samen met inwoners, ondernemers, organisaties en andere partijen.

Op het verloop van de bestemmingsreserve Corona komen we terug in de najaarsrapportage, de reguliere rapportage over corona in december en de jaarrekening 2021. Wel is in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing, gerubriceerd onder de financiële kengetallen, de ontwikkeling van de financiële situatie in de komende jaren van onze gemeente weergegeven. In de Crisisnota 2020 is de reserve Corona-kosten vastgesteld door de Raad. In de voorjaarsrapportage is er per onderdeel van de reserve Corona-kosten een nieuwe inschatting gemaakt voor de verwachte kosten of gederfde inkomsten voor 2021. Hierbij presenteren we de begroting voor de corona-reserve ten hoogte van  € 3.251.000.

Herstel, verbetering en perspectief na de coronacrisis
De afgelopen anderhalf jaar kenmerkte zich door een centrale crisisaanpak. Maar nu breekt een fase aan waarbij wij als gemeente aan de lat staan voor het vervolg op de coronacrisis. In de VNG notitie ‘Sociaal sterker de crisis uit’ wordt richting gegeven aan het herstel, verbetering en perspectief na de coronacrisis.  
De oriëntatie op het vervolg van de coronacrisis vergt een verandering vanuit een fixatie op de korte termijn aanpak naar het richten op de langere termijn en de brede maatschappelijke situatie. In het rapport worden 8 belangrijke thema’s benoemd:

1. Werk en inkomen                     
2. Onderwijs en jongeren            
3. Gezondheid                  
4. Sociale initiatieven en verenigingsleven      
5. Wonen, wijken en leefomgeving         
6. Lokale economie               
7. Gemeentelijk handelen            
8. ‘Stille’ problemen en kansen

Om concrete sturing te geven vanuit deze thema’s gaan wij aansluiten op de huidige P&C cyclus. Hiermee kunnen wij de benodigde vervolgstappen op een juiste manier borgen en koppelen aan de juiste programma’s. Oordelend vanuit de acht thema’s is er een duidelijke koppeling met programma 3 (Economie), 5 (Sociaal Domein) en mogelijk 1 (Bestuur en organisatie).

Oordelend vanuit de voorliggende Programmabegroting heeft de directe koppeling met de thema’s nog niet plaatsgevonden. Vanuit het directieprogramma 2022 en de diverse teamplannen zal een analyse plaatsvinden van hetgeen wij al doen en wat er nog concreet moet worden gemaakt. In de Perspectiefnota 2023 zullen mogelijke financiële consequenties worden vertaald.

Hieronder treft u een globale inschatting van de kosten gepresenteerd in de voorjaarsrapportage 2021 (*):

Hieronder per programma een toelichting op de beleidsinhoudelijke effecten.

Toelichtingen begroting reserve Corona-kosten

Programma 1 Bestuur en organisatie

1. Communicatie
De coronacrisis vraagt nog steeds behoorlijk wat tijd en aandacht, voor communicatieactiviteiten verwachten we in 2021 ook weer extra kosten te maken, rond € 10.000.  

2. Openbare orde en veiligheid
Nu de Veiligheidsregio’s terugtreden en er meer verantwoordelijkheden op lokaal niveau worden neergelegd is voor deze extra ontstane taken, eind 2020, voorgesteld en mee ingestemd om voor tenminste een half jaar (januari tot juli) capaciteit in te huren. Met name op het gebied van openbare orde/veiligheid. Deze kosten worden door alle Friese gemeenten gedragen. De hieruit voortkomende inhuurkosten voor onze gemeente (€ 40.000) brengen we in 2021 ten laste van onvoorzien.  

3. APV en bijzondere wetten
De coronacrisis zorgt op dit moment voor een (tijdelijke) verschuiving van werkzaamheden. Evenementen, festivals en markten gaan niet door. Daar staat tegenover dat wij (doorlopend) veel vragen krijgen over nieuwe initiatieven, over wat ondanks de coronabeperkingen de mogelijkheden zijn en de toekomstige situatie. Reeds geplande evenementen waarvoor al een vergunning was verleend gaan niet door met een teruggave van betaalde leges tot gevolg. De overige evenementen is gevraagd of ze (indien mogelijk) op willen schorten naar de 2e helft van het jaar, dit met de hoop/verwachting dat de maatregelen op dat moment minder zijn. Dit is in programma 3 verwerkt (leges evenementen vergunningen, precario). De overige APV vergunningen zoals leges kinderopvang en Drank en horecavergunningen hebben geen hinder van de coronamaatregelen. In totaal verwachten wij APV overige vergunningen nog € 15.000 tekort.

Tijdelijke ondersteuning toezicht en Handhaving - Inhuur Boa’s extra taken i.v.m. corona
Er is een aanvraag gedaan in het kader van een SPUK regeling bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Daarvoor mogen we ondersteuning van de BOA taken inhuren. Naar verwachting zijn de kosten € 150.000. De uitkering wordt eerst in 2021 in de vorm van een 100% voorschot gedaan. In 2022 vindt dan een verrekening plaats.

4. Extra kosten ICT
Wij verwachten in 2021 geen kosten of gederfde inkomsten als gevolg van corona.

5. Verbonden partijen (GGD)
Ook in 2021 krijgt de GGD de financiële compensatie rechtstreeks van het rijk uitgekeerd. We nemen daarom reservering op in de corona-reserve.

6. Onvoorzien
Op basis van de ervaringscijfers van vorig jaar ramen we voor onderstaande onderwerpen de volgende bedragen:

• € 40.000 inhuurkosten op het gebied van openbare orde/veiligheid én communicatie (zie punt 2. Openbare orde en veiligheid)
• € 100.000 storting in de voorziening voor dubieuze debiteuren in verband met openstaande

  vorderingen die wegens Corona niet betaald worden.

• € 15.000 voor het opschorten van de havengelden van de bruine vloot.
• € 45.000 aan gederfde inkomsten wegens het opschorten van invorderingen.

Programma 2 Ruimte

7. Duurzaamheid
De verwachting is dat bepaalde trajecten een mogelijk langere doorlooptijd hebben, maar geen extra kosten met zich meebrengen.

8. Omgevingsvergunning
De cijfers van het eerste kwartaal geven een positief beeld op het behalen van het begrote bedrag. Er is dus geen aanleiding om een reservering te maken voor dit onderwerp.

9. Openbare ruimte
Bij de teams Wijkbeheer en Wijkoverschrijdend worden extra kosten gemaakt voor inhuur personeel, brandstof en huur keten en wc’s. Totaal € 100.000. Door hogere schoonmaakfrequentie, i.v.m. hygiënebepalingen, van het douchegebouw van de haven in Lemmer worden de extra kosten begroot op
€ 5.500. (Let op: de extra kosten voor Camping Lemmer zijn opgenomen bij nummer 21.

10. Grondbedrijf
Gezien de verkoopresultaten in de eerste 3 maanden en de nog te verwachten verkopen in de rest van het jaar, verwachten wij over 2021 geen negatieve corona-effecten.

Programma 3 Economie

11. Toeristenbelasting
Wij verwachten in 2021 geen kosten of gederfde inkomsten als gevolg van corona.

12. Havengelden
Wij verwachten in 2021 geen kosten of gederfde inkomsten als gevolg van corona.

13. Brug- en sluisgelden
Wij verwachten in 2021 geen kosten of gederfde inkomsten als gevolg van corona.

14. Ligoevers
Wij verwachten in 2021 geen kosten of gederfde inkomsten als gevolg van corona.

15. Precario
Een regeling van het college – vastgesteld in maart 2020 – als gevolg van de Covid19-situatie is overeenkomstig van toepassing. Zolang de horeca op last van de regering is gesloten, kan er geen precariobelasting worden opgelegd aan ondernemers die anders gemeentegrond in gebruik zouden hebben voor het stallen van terrassen. De verwachting is dat de opbrengst ongeveer € 40.000 lager uitvalt dan geraamd.

16. Huur/pachten gemeentelijke objecten
Wij hebben de inning van de huren en pachten opgeschort. Wij beraden ons nog op een besluit over het al dan niet (deels) kwijtschelden van bepaalde huren. Er liggen inmiddels een paar verzoeken om kwijtschelding. Ook zijn er huren waarvan de hoogte bepaald wordt door een percentage van de omzet van de huurder. De afrekening daarvan vindt pas plaats in 2021. Wij hebben daarvoor nog onvoldoende zicht op in welke mate de huren ook daadwerkelijk betaald/geïnd gaan worden. Vooralsnog handhaven wij daarom de reservering van € 150.000. De huurverplichtingen van het sportbedrijf vallen hier niet onder. De verantwoording daarvan valt onder programma 4.

17. Weekmarkten en jaarmarkt
De weekmarkten gaan nog steeds door. Wij zien op dat vlak geen daling van de inkomsten. Er is op dit moment geen zicht op of de jaarmarkt (Jouster Merke) dit jaar al dan niet door kan gaan. Als de jaarmarkt niet door kan gaan, midden wij de hiervoor geraamde inkomsten, maar daar staat tegenover dat wij ook geen kosten hoeven te maken voor de organisatie ervan. Wij achten het niet nodig om voor de weekmarkten en jaarmarkt een reservering op te nemen.

18. Kermissen
Het is onzeker of de kermissen in Lemmer en Joure dit jaar, al dan niet in aangepaste vorm, door kunnen gaan. Als beide kermissen geen doorgang kunnen vinden, dan missen wij ca. € 37.500 aan inkomsten. Wij achten het raadzaam om hiervoor een reservering op te nemen.

19. Leges evenementen
In 2020 heeft nagenoeg geen van de vergunningplichtige evenementen doorgang gevonden. In 2021 lijken we op dezelfde voet door te gaan. Op dit moment gelden strengere regels dan ooit. De prognose is dat er dit jaar (zoals het nu lijkt in ieder geval de eerste helft) weinig tot vrijwel geen evenementen zullen plaatsvinden. We missen daardoor waarschijnlijk € 15.000 aan geraamde opbrengsten. Mogelijk treedt er in de 2e helft van het jaar enig herstel op.

20. Lening de Hege Gerzen
Vanwege alle maatregelen heeft de exploitant een verzoek om kwijtschelding van de pacht ingediend. Wij moeten hier nog een besluit over nemen. Of dit ook van invloed is op de renteverplichting is op dit moment nog niet bekend. Wij nemen daarom een reservering op van € 5.000.

21. Camping Lemmer
We verwachten extra kosten i.v.m. hygiënebepalingen à €20.000, o.a. schoonmaak (bij de start van het seizoen), als gevolg van corona.

22. Voorziening Businesspark
Wij achten het niet nodig om voor het Businesspark op dit moment een reservering op te nemen. Op grond van de vastgestelde jaarrekening en huidige exploitatieprognose is het niet nodig om een voorziening te treffen. De huidige exploitatieprognose laat een batig saldo zien.

Programma 4 Leefbaarheid en Onderwijs

23. Kunstzinnige vorming
De middelen voor 2020 zijn overgeheveld naar 2021. De verwachte kosten zullen hoger uitvallen dan in 2020 omdat het kunstencentrum al sinds december 2020 gesloten is en nu al langer dicht is dan in heel 2020. Cijfermatig is er nog geen indicatie te geven van de verwachte kosten in 2021 en de verwachte gederfde inkomsten in 2021. Ook de organisatie zelf heeft deze gegevens nog niet voorhanden.

24. Culturele activiteiten
De middelen voor 2020 zijn overgeheveld naar 2021. De verwachte kosten zullen hoger uitvallen dan in 2020, omdat de maatregelen naar verwachting halverwege 2021 worden versoepeld zullen de culturele activiteiten weer worden opgestart.

25. Musea
De middelen voor 2020 zijn overgeheveld naar 2021. De verwachte kosten zijn op dit moment niet in te schatten, maar hoger dan in 2020, omdat de musea nu al langer dicht zijn dan in heel 2020. Cijfermatig is er nog geen indicatie te geven van de verwachte kosten in 2021 en de verwachte gederfde inkomsten in 2021. Ook de organisatie zelf heeft deze gegevens nog niet voorhanden.

26. Media
De middelen voor 2020 zijn overgeheveld naar 2021. In 2020 zijn hiervoor geen uitgaven gedaan. Er is nog geen duidelijke indicatie hoe dit in 2021 zal verlopen.

27. Dorpen
In 2021 wordt een inhaalslag aan initiatieven verwacht, waaronder een aantal grote initiatieven en zal het budget naar verwachting volledig uitgeven worden.

28. Sport
De financiële gevolgen door leegstand en huurderving bij sportaccommodaties zijn door ruimtelijk beheer opgenomen in Programma 2.
Voor de binnensport en buitensport verwachten wij minder huurinkomsten. Wij ramen de kosten daarvan net als vorig jaar op € 120.000.

29. Zwembad
Op het leszwemmen na is het zwembad nog steeds gesloten. Dat betekent dat er nog steeds sprake is van inkomstenderving waardoor de exploitatie onder druk staat. Op verzoek van het Sportbedrijf is de gehele exploitatiebijdrage 2021 inmiddels overgemaakt ter voorkoming van liquiditeitsproblemen.  Verder is uitstel van betaling van de huursom verleend. Daar waar mogelijk anticiperen het Sportbedrijf en wij ook in 2021 op landelijke ondersteuning en/of regelingen. Een volledig beeld geven van de financiële effecten is niet mogelijk omdat onbekend is hoelang corona-maatregelen nog van toepassing blijven.
Voor een indicatieve prognose  kan worden uitgegaan van de gegevens uit 2020. Toen was er als gevolg van de sluiting een wekelijkse schadepost van € 50.000. In die lijn doorredenerend is er door de huidige maatregelen en de aanname dat die nog voortduren tot eind mei sprake van een tekort van 1,1 miljoen euro, (22 weken x € 50.000).
Deze prognose wordt bevestigd door de directeur bestuurder.

Coronasubsidie maatschappelijke instellingen
Veel verenigingen hebben te maken met inkomstenderving door bijvoorbeeld het wegvallen van kantine-inkomsten en of vermindering sponsorgelden. Zij krijgen daardoor hun exploitatie niet rond.
Er is een Coronafonds in het leven geroepen voor organisaties, verenigingen en stichtingen (voor sport, welzijn of cultuur) die door de coronacrisis in hun voortbestaan worden bedreigd of hun dienstverlening moeten aanpassen en hiervoor geen andere steun krijgen. Via de reserve coronakosten is  € 500.000 beschikbaar. Het doel is de schade door de coronapandemie voor onze gemeenschap beperken en de nadelige gevolgen herstellen. Aanvragen en afhandeling lopen via het Subsidiebureau. De subsidie wordt uitsluitend verstrekt aan maatschappelijke organisaties zonder winstoogmerk.

Overig programma 4
Vergoeding ouders noodopvang en niet-gebruikte kinderopvang
In 2020 zijn kosten gemaakt voor de vergoeding aan ouders voor kinderopvang. Ouders die gebruik maakten van een gemeentelijke subsidie-plaats ontvingen deze tegemoetkoming via de aanbieder, die deze kosten declareerde bij de gemeente. De gemeente kreeg deze kosten vergoed van het rijk. De situatie voor 2021 is nog onbekend.

Programma 5 Sociaal Domein

30. Realisatie WMO maatwerk
Aanbieders kunnen niet in alle gevallen de nodige zorg leveren. Men heeft te maken met het naleven van de RIVM-richtlijnen, personeel valt uit en niet alle cliënten willen nu zorg ontvangen. Er wordt ook nog minder gebruik gemaakt van het collectief vervoer. Mogelijke coulanceregelingen worden opnieuw in overweging genomen. Hierbij sluiten we aan op de landelijke afspraken en criteria.
De trendmatige groei binnen de maatwerkvoorzieningen Wmo is vanaf de coronacrisis afgevlakt. Het aantal aanvragen en de uitgaven op de Wmo lopen de laatste maanden weer licht op, maar blijven nog achter op het reguliere beeld van 2019. Het is nog niet in te schatten hoe dit zich ontwikkelt en of er na de coronacrisis een aanzienlijke toename aan aanvragen zal komen.

31. Extra uitvoeringskosten inkomensregelingen
Er was rekening gehouden met hogere kosten voor de uitvoering van de inkomensregelingen en re-integratietrajecten. Het uitkeringsbestand is tot op heden niet toegenomen. We verwachten echter in 2021 wel een toename van het aantal uitkeringsgerechtigden als de steunpakketten van het Rijk wegvallen en de doorval uit de WW naar bijstand plaatsvindt. Hier hebben we tijdens de najaarsrapportage beter zicht op.   

TOZO
De coronacrisis heeft veel zelfstandige ondernemers, met name freelancers en ZZP-ers, hard geraakt. De overheid heeft daarom de regeling Tozo. Tozo 1 en 2 zijn uitgevoerd in 2020.
Tozo-3 van 1 januari 2021 met stand per 1 april 2021: 16 zzp’ers hebben krediet/lening ontvangen. 75 zzp’ers ontvangen een Levensonderhoud/Bbz-uitkering en 80 zzp’ers verlenging Levensonderhoud (eerder verkregen in het kader van Tozo 1 en/of Tozo 2). Tozo-4 start vanaf 1 april 2021.

32. Armoedebestrijding en bijzondere bijstand
Bij de jaarrekening 2020 was er een voordeel van € 50.000. Het is onzeker hoe de kosten zich in 2021 ontwikkelen. Een drietal ontwikkelingen is daarbij van belang. Ten eerste verwachten we iets minder aanvragen, waardoor het voordeel van € 50.000 ook dit jaar weer gerealiseerd zou kunnen worden. Echter veroorzaakt de verhoogde taakstelling voor de huisvesting van statushouders dat de uitgaven bijzondere bijstand voor inrichtingskosten zullen toenemen. (De verhoging van de taakstelling is een gevolg van het door Corona niet in behandeling nemen van asielaanvragen door de IND in 2020.) Tot slot wordt een  toename verwacht van het aantal huishoudens met geldproblemen. Hierdoor zullen ook de uitgaven toenemen. Het is onzeker om de precieze uitwerking van deze zaken te prognosticeren. 
In deze fase is het effect van deze ontwikkelingen nog niet inzichtelijk. Bij de najaarsrapportage is meer informatie beschikbaar.    

TONK
Vanaf 1 januari 2021 tot 1 augustus 2021 kunnen inwoners de Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK) aanvragen. De maatregel is bedoeld voor inwoners die als gevolg van de Coronamaatregelen inkomensverlies hebben en niet meer in staat zijn de huur, hypotheeklasten en/of gas, water en elektra kunnen betalen. Tot op heden zijn er acht aanvragen ingediend.  Hoewel vooraf niet in te schatten viel hoeveel inwoners hier aanspraak op maken, is het aantal aanvragen laag. Dit is ook het geval in alle andere Friese gemeenten.
Het is nog niet exact bekend welke rijksbijdrage we ontvangen voor de uitvoering van de TONK. Die bijdrage komt in twee tranches. Duidelijk is dat met de aantallen die we nu zien, ruim € 200.000 niet wordt ingezet van de het bedrag uit de eerste tranche ad. €274.000. 

33. Re-integratie
Deze loopt gelijk op met post 31. Het aantal uitkeringsgerechtigden is niet significant gestegen. Hierdoor is (nog) geen extra inzet van Pastiel en extra vervoerspassen nodig. Tijdens de najaarsrapportage hebben we hier beter zicht op.

34. Sociale werkvoorziening WSW
Geen bedrag opgenomen. De coronavergoedingen voor SW-bedrijven gaan 1 op 1 door naar het SW-bedrijf.

Overig programma 5
We houden er rekening mee dat er net als in 2020 kosten van huisartsen vergoed moeten worden voor het beschikbaar stellen van extra ruimten om veilig de griepprik te kunnen geven. Daarnaast zijn er nu kosten vanwege het aanbieden van vaccinatielocaties (en evt. testlocaties).  (De VNG overlegt op dit moment nog met het ministerie van VWS over de wijze waarop gemeenten compensatie kunnen krijgen voor deze kosten.)